آسیب شناسی نظام مالیاتی ایران و تبیین عوامل مؤثر در بروز آسیبها

نویسندگان: سیدمهدی احمدی موسوی، محمد صالح ولیدی، علی نجفی توانا

چکیده

مالیات‌ ها به عنوان یکی از مهم‌ترین منابع درآمدی دولت محسوب می‌‌گردند. وصول سریع، کم هزینه و ثبات این قبیل از درآمدها، سبب روی آوردن بسیاری از کشورها به این‌ گونه از درآمدها به عنوان درآمد اصلی و پایدار خود بوده است. نظام مالیاتی در ایران نیز در دوران معاصر و در راستای اجرای این سیاست و تبدیل مالیات به عنوان اصلی‌ ترین منبع درآمدی خود و محدود کردن نقش نفت به عنوان مهم‌ترین منبع درآمدزای دولت گامهای موثری برداشته است.

به ‌رغم تلاشهای موثر در این خصوص، نظام مالیاتی ایران دچار چالشها و آسیب‌های متعددی است که می‌‌بایست ضمن شناسایی آسیبها از یک‌سو به تعیین عوامل مرتبط با آن از سوی دیگر پرداخت. یافته‌ های پژوهش حاکی از آن است ک: نابسامانی قانونی به عنوان اولین و مهم‌ترین آسیب وارده بر نظام مالیاتی محسوب می‌گردد. ابهام، عدم ثبات و تورم منابع فروقانونی (بخشنامه‌‌های مالیاتی) در کنار سیاست کیفری نامتناسب و غیرمنطقی از جمله آسیبهای قانونی در نظام مالیاتی ایران به شمار می‌آیند. از سوی دیگر فقدان تمکین مؤدیان مالیاتی یا تمکین ناقص و نامناسب آنها از دیگر صدمات و چالشهای موجود در نظام مالیاتی ایران می‌باشد. در ایجاد این‌ گونه از آسیبها عوامل متعددی از جمله: عدم توجه قانون‌ گذار و سیاستگذاران قانونی به ضرورت تدوین قانون منسجم و رفع ایرادات قانونی، سیاست کیفری غیرمؤثر و ناکارآمد، فقدان زیرساخت مناسب در جهت پیشگیری از قانون‌ گریزی مالیاتی در قالب عدم تمکین مالیاتی، نابسامانی فرهنگ مالیاتی و وجود چالشهای اقتصادی دخالت دارند که در این مقاله در پی آنیم تا به بررسی این موارد پرداخته شود.

کلیدواژگان: مالیات، نظام مالیاتی، عدم تمکین مالیاتی،‌ سیاست کیفری مالیاتی، سیاست پیشگیرانه مالیاتی

مجله حقوقی دادگستری، سال هشتم، شماره 96،‌زمستان 1395